W oparach siarki – Ijen

Kolejna już wspinaczka pod osłoną nocy. Podróżując po Jawie ciężko się wysypiać! Warto jednak znów zarwać nockę, aby w kłębach dymu wydostającego się z głębi Ziemi podziwiać niebieskie płomienie (jedno z dwóch takich, oprócz Etiopii, miejsc na świecie!), a potem wschód słońca nad jeziorem siarkowym.

„Ijen” to po jawajsku „samotny”

Indonezyjczycy nazywają go „kawah Ijen”. „Kawah” to po prostu „krater”. Nie wiem, skąd wzięła się jego nazwa, bo cała kaldera ma prawie 20 km średnicy i w jej obrębie znajduje się kilka innych wulkanów. Ijen jest najbardziej znanym z nich, głównie za sprawą tutejszej kopalni siarki i górników w niej pracujących. Na samotność chyba narzekać nie może :P

Sam Ijen wybucha rzadko, ale pobliski wulkan Raung, najwyższy w okolicy (3332 m) w lipcu tego roku dość długo i intensywnie wypuszczał chmury popiołu, skutecznie blokując przelot nad okolicą samolotom i wstrzymując ruch na lotnisku w Denpasar (Bali). Wybierając się w te rejony, jak w pobliże wszystkich aktywnych wulkanów w Indonezji zresztą, trzeba wziąć pod uwagę potencjalne ryzyko. Na skraju krateru wisi zresztą tablica ostrzegająca przed schodzeniem w dół krateru. Jest to zabronione, ale zarówno turyści, jak i lokalni przewodnicy nic sobie z tego nie robią, oto właśnie Indonezja ;)

Na Ijen wybieram się wraz ze Sri, dziewczyną z Sarongan, która, mimo że mieszka tak blisko wulkanu, nigdy tu jeszcze nie była! Podczas dwudniowej wycieczki do Sukamade zżyłyśmy się i wraz z Asią zaproponowałyśmy jej, żeby dołączyła też do nas w drodze na Ijen, już jako towarzyszka podróży, a nie przewodniczka. Poprosiła więc męża o zgodę (:D) i jako, że nie miał nic przeciwko, pojechała z nami. Sri dzieli z nami pokój w hotelu w Banyuwangi i jest bardzo zdziwiona kiedy oczekujemy od niej dzielenia kosztów za (tani zresztą) nocleg i przejazd na krater. Uprzedzałyśmy ją, że na Ijen jedzie z nami już jako koleżanka, bo przewodniczki nie potrzebujemy, ale widać, że i tak jest mocno rozczarowana. Próbuje się wykręcać mówiąc, że nie wzięła ze sobą wystarczająco dużo pieniędzy, w końcu płaci, ale niesmak pozostaje.

Gdzieś po drodze nastraszyli nas, jak strome i trudne jest podejście, a potem zejście do Ijen, w ostatniej chwili zrezygnowała więc Asia, która miała świeżą kontuzję kolana. Ja z przejęcia (a może dlatego, że nigdy nie chodzę spać tak wcześnie? :P) nie zmrużyłam oka przed wyjazdem na krater. Z Banyuwangi wyruszyliśmy o 1 w nocy.

Z tego, co mówili miejscowi, do Pos Paltuding, z którego zaczyna się wspinaczkę, dojechać można tylko motorem lub jeepem z napędem 4×4. Nie wiem, ile w tym prawdy, bo droga wyglądała dość dobrze, prawie w całości była asfaltowa i być może była to tylko próba wyłudzenia kasy od naiwnych turystów, ale nie znalazłyśmy metody na obejście tego.

Po drodze Sri nieźle mnie wkurza, bo na każdym kroku podaje się za moją przewodniczkę, co jest zrozumiałe tylko przy wejściu, bo dzięki temu nic nie płaci za wstęp. Ścieżka na krawędź krateru jest szeroka i częściowo wyasfaltowana, dopiero ta prowadząca dalej w dół krateru jest dość wąska, ale nie przesadzałabym z jej trudnością. Sporo osób ostrzegało mnie jakie to niebezpieczne i muszę przyznać, że przez to trochę obawiałam się zejścia tam bez ani minuty snu, ale trzebaby bardzo się postarać, żeby z niej spaść tak jak zdarzyło się to francuskiemu turyście kilka lat wcześniej.

Górnicy z Ijen

Mijam górników człapiących już pod górę z koszami wypełnionymi blokami siarki. Każdy z ładunków waży kilkadziesiąt kg. Robiąc przynajmniej dwa takie kursy dziennie wykonują jeden z najcięższych zawodów świata i podziwiam ich bardzo, ale daleka jestem od obdarowywania ich papierosami czy pieniędzmi jak to robią niektórzy turyści. Jak na indonezyjskie warunki dostają solidną zapłatę za swoją harówkę (w zależności od tego ile kilo uda im się wynieść z kopalni) i większość chłopaków z okolicznych wiosek stara się dostać tu pracę. Turyści z zachodu przeliczają ich wypłatę w rupiach na dolary i wydaje im się, że to tak mało, jednak inni Indonezyjczycy zarabiają sporo mniej, więc to tak jakby współczuć polskim górnikom zarabiającym przecież nieźle. Poza tym większość z nich schodzi nad jezioro w nocy, kiedy opary siarki są słabsze. Fakt, że nie mają żadnego zabezpieczenia w postaci masek wynika raczej z ich niewyedukowania niż z tego, że ich na nie nie stać.

Niebieskie płomienie

Po zejściu nad jezioro obserwuję błękitne ognie – to siarka zapala się pod wpływem kontaktu z powietrzem. Mogą mieć do 5 m wysokości, a ich temperatura osiąga nawet 600°C. Dzieje się to zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia, ale tylko po ciemku możemy te płomienie zobaczyć.

Niebieskie płomienie nie zrobiły na mnie wielkiego wrażenia, to jak taka trochę większa kuchenka gazowa ;) Warto jednak być tu o wschodzie słońca, bo kolor jeziora jest wtedy niesamowity i można poobserwować proces wydobycia siarki, co po ciemku jest niemożliwe.

Jak wydobywa się siarkę?

Konstrukcja systemu do wydobywania siarki jest zdumiewająca – zbudowano tu ceramiczne rury, przez które wydostają się opary gazów z jeziora, po drodze się upłynniając. Po wystygnięciu płyn zastyga i tak powstałe bloki siarki górnicy rozbijają i w kawałkach wynoszą na górę.

Górnicy wydobywają jedynie jakieś 20% tego, co można by tu wyprodukować przy użyciu maszyn, jednak nikt nie kwapi się do ich budowy, gdyż to się po prostu nie opłaca finansowo… O ich pracy nakręcony został dokument „Śmierć człowieka pracy”.

Jezioro siarkowe

Jezioro ma piękny, turkusowy kolor, jednak kąpiel w nim może się źle skończyć – ma odczyn pH podobny do pH płynu akumulatorowego, czyli jakieś 0,5. To największe tak kwaśne siarkowe jezioro świata.

Po wschodzie słońca krater zaciąga się dymem coraz bardziej, znów mało co widać. Nadciąga też coraz więcej turystów, którzy zaczęli wspinaczkę kilka godzin później.

Dookoła krateru

Zaskakują mnie piękne widoki w drodze powrotnej – ze ścieżki roztacza się panorama na inne pobliskie wulkany i mnóstwo zieleni:

Jeszcze na szlaku spotykam dużą polską grupę z jednego z biur podróży. Słyszę, jak wymieniają imiona swoich opiekunów. W ich przewodniczce rozpoznaję autorkę książki o Chinach, za której czytanie właśnie się wtedy zabierałam :) Zagaduję do niej i okazuje się, że faktycznie to ta sama Ania, która mieszkała kiedyś w Jogji. Spędziła w Indonezji (i oczywiście w Chinach) mnóstwo czasu.

Na dodatek okazuje się, że jej kompanem jest mój znajomy Indonezyjczyk z Jogji, który kiedyś wspominał mi o rozpoczęciu współpracy z jakąś Polką. Tyle razy już trafiły mi się takie spotkania, ale wciąż nie mogę się nadziwić, jaki świat jest mały.

Szkoda mi było opuszczać Ijen tak szybko i na pewno jeszcze tam wrócę, tym razem jednak od innej strony i bez takiego pośpiechu. Wschód Jawy zdecydowanie zasługuje na więcej uwagi!

Praktyczne wskazówki:

• Bramkę wejściową na Ijen otwierają o 3 w nocy i wtedy można zacząć wspinaczkę, jednak przeciętnie sprawnym fizycznie polecam wyjść przynajmniej 15 minut później, bo po drodze mija się mnóstwo zdyszanych azjatyckich turystów, tych samych pewnie, którzy na Bromo wjeżdżali konikami, i to pod nich dopasowana jest sugerowana godzina wyjścia. Większość Europejczyków była na dole sporo przed wschodem słońca i trzeba było na niego dość długo czekać. Podejście na krawędź krateru to ok. 3 km i mi zajęło trochę ponad godzinę (a nie mam super kondycji). Dalej jeszcze ok. pół godziny schodzi się w dół do jeziora.
• Maska gazowa to mus – mnóstwo turystów wchodzi tam bez żadnej ochrony. Niemal pokładali się na ziemi, łapiąc resztki powietrza, kiedy wiatr przywiał chmurę dymu. Moja sprawdziła się świetnie – nie czułam przez nią nawet siarki, jedynie piekły mnie oczy. Taką maskę z prawdziwego zdarzenia, do trujących oparów, można kupić w marketach budowlanych w większych miastach Jawy za 40-50k rupii
• Przydaje się też latarka i ciepła bluza – na górze mocno wiało; o ile wchodząc na Bromo byłam na to przygotowana, na Ijen zabrałam tylko koszulę z długim rękawem i wymarzłam strasznie.
• Zarówno dzieci, jak i 70+ latkowie dają radę wejść na Ijen, trekkingu nie zaleca się jedynie dzieciom poniżej 6 r.ż. ze względu na toksyczność siarki – mogą mieć trudności w oddychaniu przez maskę
• Wstęp na Ijen dla zagranicznych turystów: w dni powszednie 100k, w weekendy i święta 150 k
• Dla mniej zaprawionych w górskich wspinaczkach górnicy oferują wjazd na krater prowizoryczną taxi-wózkiem do transportu siarki – „jedyne” 800-1mln IDR
• Dojazd jeepem z Banyuwangi: 450k/auto (w agencjach ceny zaczynały się od 500k). Za ojek (moto taxi) dla dwóch osób chcieli kwotę niewiele mniejszą od stawki za całe auto. Droga jest dość stroma, ale w dobrym stanie.
• Dojazd od strony Bondowoso jest łatwiejszy i rano dociera stamtąd nawet transport publiczny, poza tym widoki po drodze piękne – są tam plantacje kawy (niektóre oferują też noclegi), kakao, goździków i kauczuku, wodospady i gorące źródła.
• Banyuwangi ma tę przewagę, że dojeżdża tam pociąg, do Bondowoso trzeba dostać się autobusem.
• Po intensywnej nocy, a być może i poprzedniej na Bromo polecam dodatkowy dzień na odpoczynek nad basenem w jednym z fajniejszych znanych mi hoteli na Jawie, z widokiem na Bali!
• Nocować można też w Paltuding, przy punkcie startowym wspinaczki – ale w nocy może być tu zimno i warto mieć swój śpiwór.

Potrzebujesz pomocy w zaaranżowaniu transportu z Yogyakarty czy Surabai pod Ijen, Bromo czy na Bali? Skontaktuj się ze mną mailowo, chętnie pomogę!